İstanbul Okan Üniversitesi, üniversitenin tüm bireyleri için pozitif bir öğrenme, çalışma ve yaşama ortamı sağlamayı taahhüt eder. Rızaya dayalı olmayan cinsel davranışlara ve şiddete maruz kalmak, kişinin öğrenim ve çalışma hayatını olduğu kadar, ruhsal ve bedensel sağlığını da olumsuz etkileyebilir ve kişide travmatik etkilere yol açabilir. Ayrıca, cinsel taciz ve saldırı, hak ihlali olmanın yanı sıra suç teşkil eder. Hiyerarşik ilişkilerin hâkim olduğu kurumsal ortamlarda tacize uğrayanların bunu dile getirmede yaşadıkları zorluklar nedeniyle, taciz çoğu zaman görünmez kılınmakta ve hem kişi hem de kurumsal ortam bu durumdan zarar görmektedir. Diğer yandan, daha çok kadınlara karşı bir ayrımcılık biçimi olarak işlendiği açık olmakla birlikte, cinsel yönelim ve cinsel kimlik nedeniyle de her cinsiyetten kişiler tacizden etkilenebilmektedir. Ayrıca, cinsel taciz ve saldırının erkeklere de yönelebilmesi ve aynı cinsten kişiler arasında gerçekleşmesi de mümkündür. Bu doğrultuda, İstanbul Okan Üniversitesi camiasının tüm üyeleri, cinsel tacize hiçbir koşul altında müsamaha gösterilmeyeceğini bilir ve kabul ederler.
İstanbul Okan Üniversitesi, cinsel taciz ve saldırının hiçbir biçimde görmezden gelinmeyeceğini garanti eder ve bunlara maruz kaldığını veya tanık olduğunu düşünen bireyleri ilgili adımları atmaya teşvik eder. Ayrıca, bu belge ile cinsel taciz konusunda farkındalık yaratmayı, paydaşlarına cinsel tacize ilişkin önlemler, destek mekanizmaları sunmayı, disiplin işlemleri konusunda bilgilendirmeyi ve cinsel taciz vakalarını takip etmeyi taahhüt eder. Ancak, belgenin amacı, kişiler arasındaki ilişkileri sıkı bir disipline sokmak, rızaya dayalı ilişkileri önlemek, belirli bir cinsel ahlakı dayatmak, ifade özgürlüğünü ve özgür tartışma ortamını engellemek, cinsel içerikli her tür kişisel gerilim ve rahatsızlıkları resmi süreçlere dâhil etmek ve sert yaptırımlarla karşılamak değildir.
Giriş
İstanbul Okan Üniversitesi bu amaçla, Toplumsal Cinsiyet Araştırma ve Uygulama Merkezi çatısı altında eğitim ve bilinçlendirme etkinliklerini yürütecek olan Cinsel Tacize Karşı Önlem ve Destek Çalışmaları Komisyonu’nu kurmuştur. Komisyon, çalışmalarına 2017 yılında başlamıştır. Komisyonun görevleri, üniversitenin tüm paydaşlarını kapsayacak biçimde, üniversitede cinsel taciz ve saldırıya karşı farkındalık yaratmak için eğitim, tanıtım ve benzeri çalışmalar düzenlemek; cinsel taciz, saldırı ve misilleme iddialarını incelemek, mağdurlara destek mekanizmaları sağlamak, cinsel taciz konularında soruşturmacılara ve ilgili idari birimlere bilirkişi desteği sağlamak ve ağır taciz durumlarında acil tedbirleri almak için yetkili organlarla işbirliği yapmak olarak tanımlanmıştır.
Kapsam
Bu belgede yer alan ilke ve uygulamalar, tüm (üniversite mensuplarını, üniversite öğrencileri, akademik ve idari çalışanları, hizmet alınan tüm kişi ve işletme çalışanlarını) kapsamaktadır. Hem üniversite içinde meydana gelen olaylar, hem de üniversite mensupları arasında, dışarıda meydana gelen ancak üniversite ortamına taşınan ya da akademik yaşama ve çalışma ortamına etkisi olan eylemler için geçerlidir.
Bu belge ile Üniversite, tüm cinsel taciz ve saldırı iddialarını değerlendirmeyi, soruşturmanın düzgün işleyişi ve/veya şikâyetçinin korunmasının gerektirdiği durumlarda ilgili mevzuata uygun olarak ivedilikle tedbirler almayı taahhüt eder.
İstenmeyen cinsel tavır ve yaklaşımların, eşit statüde olmayan ve aralarında güç asimetrisi bulunan kişiler (öğretim elemanı ile öğrenci; yönetici ile çalışan vb.) arasında meydana gelmesi bildirimi zorlaştıran bir durum yaratabilir. Böyle bir durumda Komisyon, bildirimde bulunan bireyin öğreniminin, akademik ve/veya mesleki kariyerinin, istihdam durumunun olumsuz yönde etkilenmemesi için her türlü önlemi almakla yükümlüdür. Cinsel taciz ve saldırı bildirimleri, şikayetçi olunan kişinin kariyeri ve sosyal yaşamı üzerinde olumsuz etkiler yaratma potansiyeli taşımaktadır. Bu nedenle kasıtlı yanlış beyan ve bildirimler yaptırıma tabiidir. Komisyon, başvuruda bulunan ve şikâyet edilen bireylerin özel yaşamlarının gizliliğini korumakla yükümlüdür. Ayrıca, bu ilkeler belgesi, üniversitenin tüm bileşenlerini cinsel taciz iddiaları üzerinden duygusal ve diğer kişisel hesaplaşmaların görülmemesi konusunda uyarır.
Tanımlar
A. Cinsel Taciz:
Cinsel taciz, genel olarak, ister görsel, ister sözel olsun; cinsel nitelik taşıyan, rızaya dayalı olmayan rahatsızlık verici tavır ve/veya davranış biçimleri olarak tanımlanabilir. Doğrudan olabileceği gibi, örtülü biçimde de görülebilir. Cinsel taciz, maruz kalan kişide kafa karışıklığı, şok, anlamlandıramama gibi tepkilere yol açabilir. Bu nedenle, cinsel taciz veya saldırıya maruz kaldığını düşünen kişinin, yaşadığı olayın niteliğinden emin olmasa dahi, bu durumu kendisine yol gösterecek birime (Cinsel Tacize Karşı Önlem ve Destek Çalışmaları Komisyonu) ya da kişiye (akademik danışman, psikolog, yönetici vb.) aktarması, atacağı ilk adımdır.
Olayın gerçekleştiği ortama ve bağlama göre, ısrarla tekrarlanan davranışlar, ya da bir tek olay cinsel taciz olarak değerlendirilebilir. Süreklilik önkoşul değildir.
Aşağıdaki örnekler, bu listeyle sınırlı olmamakla birlikte, cinsel taciz türlerini oluşturabilir:
B. Cinsel Saldırı:
Cinsel saldırı, rızaya dayalı olmayan cinsel davranışlarla bir kimsenin vücut dokunulmazlığının ihlal edilmesidir. Cinsel saldırı iki biçimde ortaya çıkabilir:
İlk şeklinde, cinsel saldırı cinsel birleşme olmadan kişinin vücut dokunulmazlığının ihlali şeklinde gerçekleşir. Bu tür cinsel saldırı örnekleri arasında; durumun özelliklerine göre sarılmak, ellemek, okşamak, dokunmak sayılabilir.
İkinci tür cinsel saldırıda ise kişinin vücut dokunulmazlığının vücuda cinsel organ veya sair bir cisim sokulmasıyla ihlal edilmesi söz konusudur.
C. Uygun Karşılanmayan Durumlar:
Çalışanların (öğretim üyeleri, asistanlar, idari personel), üzerlerinde akademik veya kariyer belirleyici otoriteye sahip oldukları öğrencilerle (akademik veya bireysel danışmanlık yaptıkları öğrenciler gibi) ve sınıflarındaki öğrencilerle romantik ve/veya cinsel ilişkiye girmesi, rızaya dayalı bile olsa, uygunsuzdur. Bu durum idari çalışanlar arası benzer ilişkilerde de geçerlidir.
Burada şunu vurgulamak önemlidir, bu tür cinsel tavır ve yaklaşımların ortaya çıkmasında esas sorumluluk hiyerarşik sıralamada daha üst konumda olan kişinin üzerindedir. Bu kişi, böyle bir durumun meydana gelmesinde engelleyici rol üstlenmekle de yükümlüdür. Aralarında otorite ilişkisi kurulmadan önce, rızaya dayalı ilişkileri süregelen iki kişi arasında, sonradan otorite ilişkisi kurulursa, hiyerarşik sıralamada daha üst konumda bulunan kişinin otorite ilişkisini bitirmesi gerekir. (örneğin, danışmanlığı başka bir öğretim üyesine devretmek veya öğrencinin sınıf değiştirmesini sağlamak vb.)
D. Misilleme:
Cinsel veya duygusal amaçlı girişim ve teklifleri reddetmesi ya da tacize uğradığını düşünerek şikâyet etme yoluna gitmek istemesi/gitmesi nedeniyle, örtülü olarak veya açıkça kişinin iş veya eğitim yaşamının intikam/misilleme amacıyla zorlaştırılması, gelişiminin engellenmesi (örneğin öğrenci ise not kırılması, çalışan ise terfinin engellenmesi) de bir taciz türü olarak değerlendirilir.
Aynı şekilde, cinsel ya da duygusal amaçlı gayret ya da tekliflerin kabulü durumunda ödül, terfi, not gibi her türlü ayrıcalık vaat etmek de bir taciz türü olarak değerlendirilir.
Çalışma İlkeleri
A. Gizlilik İlkesi:
İstanbul Okan Üniversitesi, cinsel taciz ve saldırı iddialarının ele alınmasının tüm aşamalarında başvuruda bulunan ve şikâyet edilen bireylerin özel yaşamlarının gizliliğini koruyacak şekilde sürecin yürütülmesini teminat altına alır. Raporlama ve/veya şikâyeti inceleme sürecinde yer alan kişiler; gizliliği korumakla ve şikâyeti, konuyla ilişkili bütün kişilerin itibarına saygı göstererek ele almakla yükümlüdürler.
B. Gönüllülük İlkesi:
Cinsel tacize uğradığını düşünen üniversite mensubu kişiler, güvendikleri biriyle temasa geçmeleri yönünde teşvik edilirler. Bu kişiler tüm destek mekanizmaları, şikâyetçi tarafın hakları, şikâyet yolları, istismara karşı uygulanacak işlemler konusunda bilgilendirilirler. Bununla birlikte, bu mekanizmalardan herhangi birine başvurmak isteyip istemediğine, şikâyette bulunan kişi karar verir. Başvuruda ve sürecin ilerlemesinde gönüllülük esastır. Ayrıca, şikâyetçi tarafı haberdar etmeksizin ve onayını almaksızın hiçbir işlem yürütülmez.
C. Beyan ve Belgeler:
Cinsel taciz çoğu zaman iki kişi arasında geçen ve kanıtlaması zor olan bir olgudur. Bu durum, tacize uğrayan kişileri suskun kalmaya itmekte ve dolayısıyla tacize uygun bir ortama neden olmaktadır. Bu belge ile getirilen önleme mekanizmaları, açık kanıtların olmadığı durumlarda da tacizin doğasına, olayın bağlamına ve kişilere dair daha bütünsel bir akıl yürütme ile olayın niteliğini anlama ilkesiyle işleyecektir. Buradan hareketle, mağduriyete uğradığını düşünen kişiler, olayın niteliğinden emin olmasalar dahi, bu durumu bildirme konusunda teşvik edilir. Ancak idari ve adli soruşturma süreçlerinde delillerin yetersiz olması nedeniyle oluşacak şüphe, mağduriyete sebep olan kişinin lehine yorumlandığından tacize uğrayan kişilerin soruşturmada delil olarak kullanılabilecek değişik türden materyalleri (görsel ve işitsel kayıtlar, tanık ifadeleri vb.) hukuka uygun olmak koşuluyla toplama ve saklama konusunda hassas davranmaları önemlidir. Örneğin, şikâyet edilen kişiden gelen notların, mesajların saklanması, atılan adımların ve sonuçlarının kaydının tutulması, varsa tanıkların desteğinin istenmesi izlenebilecek adımlardır. Cinsel tacize uğradığını düşünen kişiye, durumu bildirdiği noktadan itibaren, tüm işlemler boyunca destek sağlanacaktır.
D. Kasıtlı Yanlış Beyanlar:
Komisyona yapılan başvurular sonrası işletilen süreçte şikayette bulunan kasıtlı olarak yalan söylediğinin ve yanlış beyanlarda bulunduğunun hiçbir şüpheye yer bırakmayacak şekilde kesin olarak anlaşıldığı durumlarda, ilgili yönetmelikler uyarınca disiplin yaptırımı uygulanacaktır. Bu belge, üniversitenin tüm bileşenlerini cinsel taciz iddiaları üzerinden duygusal ve diğer kişisel hesaplaşmaların görülmemesi konusunda uyarır.
E. Başvuran Haklarının Korunması:
Komisyon, Başvuranın anlattığı, sunduğu tüm bilgi ve belgelerin gizliliğini korumakla yükümlüdür.
Komisyon mağduriyete uğrayan kişiye her türlü destek mekanizmasını (psikolojik, prosedürel, hukukî, tıbbî) sağlamakla, üniversite olanakları dahilinde değil ise uygun kaynaklara yönlendirmekle yükümlüdür.
Komisyon, başvuranın şikayeti sonrasında oluşabilecek her türlü misillemeye karşı gerekli önlemleri alır.
Komisyon, başvuranı haberdar etmeksizin ve onayını almaksızın hiçbir işlemi başlatmaz ve yürütmez.
